"Kociewie" nr 1 - 1939 r.

 

Dodatek regionalny...   numer pierwszy ze stycznia 1939 roku.

Kiedy mowa jest o parafii lubieńskiej - Lubienie, Zajączkowo, Montawy, Targasze - chodzi o wsie pod Grudziądzem: Wielki Lubień, Wielkie Zajączkowo, Mątawy i Dragacz

Wielki Lubień - w okresie staropolskim wsie Wielki i Mały Lubień, w latach powojennych połączono w jedno sołectwo Wielki Lubień; zachowały tradycyjny charakter osiedla rolniczego z niemal nienaruszonym historycznym układem przestrzennym ukształtowanym jeszcze przez olędrów.

Parafia wzmiankowana w 1398 roku. Obecny kościół zbudowany został około 1680 roku bez wyraźnych cech stylowych, orientowany, z cegły, otynkowany. Posiada jedną nawę z kruchtą, wystrój wnętrza – barokowy.

Na terenie wsi zachowało się wiele ciekawych obiektów związanych z przeszłością Małego i Wielkiego Lubienia. 

Najstarszym z nich jest kościół parafialny pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła. Wybudowano go z cegły i kamienia polnego około 1680 roku na miejscu zajmowanym wcześniej przez świątynię funkcjonującą tu do czasów reformacji. Powiększony o prezbiterium i część nawy w połowie XIX wieku, zachował do dzisiaj trzy barokowe ołtarze. 

Ciekawostką jest umieszczona wewnątrz kościoła tabliczka wskazująca poziom wody odnotowany w czasie wielkiej powodzi z 1855 roku. Na przykościelnym cmentarzu znajduje się grób nieznanych żołnierzy polskich poległych w okolicy w pierwszych dniach września 1939 roku. W pobliżu świątyni rośnie pomnik przyrody – potężny kilkusetletni dąb szypułkowy o obwodzie ponad pięciu metrów.

Kloss Elisabeth - "Das Grundbuch der Stadt Dirschau" 1929 r.

Skansen we Wdzydzach - chałupa robotnicza z Klonówki. 

Wybudowana dla robotników folwarcznych w latach 30-tych XIX w. Wymurowana z bloczków glinianych, z podcieniem pełnoszczytowym.

Nr 1- 6, 1938 r.:

https://dawnystarogard.blogspot.com/2016/11/kociewie-nr-1-1938-r.html

https://dawnystarogard.blogspot.com/2020/12/kociewie-nr-2-1938-r.html

https://dawnystarogard.blogspot.com/2020/12/kociewie-nr-3-1938-r.html

https://dawnystarogard.blogspot.com/2023/01/kociewie-nr-4-1938-r.html

https://dawnystarogard.blogspot.com/2023/02/kociewie-nr-5-1938-r.html

https://dawnystarogard.blogspot.com/2023/03/kociewie-nr-6-1938-r.html

https://pbc.gda.pl/dlibra/publication/365/edition/1007?language=pl

https://de.wikipedia.org/wiki/Dragacz_(Świecie)

https://pl.wikipedia.org/wiki/Wielki_Lubień

https://dragacz.pl/cms/27123/wielki_lubien

https://fotopolska.eu/131852,foto.html

60% kol 85% bl ; szer. 800

Starogard - w Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego

 

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich

– geograficzny słownik encyklopedyczny wydany w latach 1880–1902 w Warszawie przez Filipa Sulimierskiego, Bronisława Chlebowskiego i Władysława Walewskiego; rejestrował toponimy z obszaru Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz niektórych terenów ościennych (m.in. części Śląska czy Prus Książęcych); wielokrotnie wznawiany, stanowi cenne źródło wiadomości geograficznych, historycznych, gospodarczych, demograficznych i biograficznych.

Inicjatorem i głównym redaktorem słownika był

Filip Sulimierski – redaktor „Wędrowca”, magister nauk fizyczno-matematycznych b. Szkoły Głównej Warszawskiej. Razem z nim współredagowali dzieło 

Bronisław Chlebowski – magister nauk filologiczno-historycznych b. Szkoły Głównej Warszawskiej oraz 

Władysław Walewski – ziemianin, kandydat nauk dyplomatycznych Uniwersytetu Dorpackiego. 

Dzieło to, wydane pod tytułem pozwalającym uniknąć ingerencji cenzury carskiej, stanowi opis prawie wszystkich miejscowości z terenów, które obejmowała pierwsza Rzeczpospolita w swych największych historycznych granicach. 

1619 r - największy zasięg terytorialny Rzeczpospolitej

W ten sposób hasła obejmują zarówno regiony, miasta, wsie i osady, jak i rzeki, jeziora i szczyty górskie. Zakres geograficzny Słownika obejmuje Królestwo Polskie (Kongresówka), rosyjskie gubernie nadbałtyckie, zachodnie i część południowych, terytorium Prus Zachodnich i Wschodnich, ziemie Wielkiego Księstwa Poznańskiego oraz Śląska pruskiego i austriackiego, Pomorze Zachodnie, Galicję, Morawy, części ziem słowackich przynależne do Węgier, a także obszar Bukowiny. 

Hasła zawierają położenie geograficzne i administracyjne, dane statystyczno-demograficzne (w tym często wyznaniowe) oraz wiele informacji o szkołach, przemyśle i handlu, transporcie, rolnictwie. Często wiedza ta jest wzbogacona o krótki rys historyczny, nazwiska kolejnych właścicieli i urzędników (państwowych, samorządowych i wyznaniowych) lub znanych mieszkańców. Całość jest wzbogacona o cenną bibliografię.

Niektóre opisy zawierają także współrzędne geograficzne z dokładnością do stopni i minut, ale uwaga – długość geograficzna jest liczona od południka przechodzącego przez wyspę El Hierro (łacińska nazwa Ferro) położoną 17°39′46″ na zachód od południka Greenwich. W związku z tym od podanej w Słowniku wartości długości geograficznej należy odjąć ok. 17°40′, aby otrzymać położenie w notacji obecnie stosowanej.

Redaktorzy postawili przed sobą zadanie połączenia w całość danych pochodzących z trzech zaborów. Wykorzystywali do tego dane urzędowe, a także nadsyłane od amatorów lokalnej historii angażujących się dobrowolnie lub odpłatnie. Ich wkład w tworzenie dzieła jest znaczny i to redaktorzy Słownika bardzo mocno podkreślają we wstępie do Słownika. Materiały, które przysyłali do redakcji z wielu miejscowości, odznaczają się niejednolitą wartością merytoryczną.

Sporym utrudnieniem dla redaktorów Słownika były podziały administracyjne i różnice w metodach statystyki urzędowej spotykane na byłych obszarach Rzeczypospolitej. Uniemożliwiły one jednolite opisanie haseł.

Wpływ

Już z chwilą wydania dzieło to stanowiło wyjątkowo cenny – na skalę światową – przykład pracy encyklopedycznej. Z czasem coraz bardziej doceniano ogrom pracy redaktorskiej i wydawniczej. W latach 1975–1977 nakładem Wydawnictw Artystycznych i Filmowych wydano, wykonany techniką fotooffsetową, reprint w limitowanej, numerowanej serii 800 egzemplarzy. Współcześnie Słownik jest jednym z głównych źródeł do prac nad XIX wiekiem dla wielu nauk, takich jak geografia historyczna, genealogia, kulturoznawstwo, etnologia. Wiele wydawnictw kartograficznych po 1989 roku ustaliło na podstawie Słownika nazwy kresowe mniejszych miejscowości. W 1995 roku wydano indeks nazwisk do Słownika. Następnie pojawiły się wydania na CD-ROM oraz w Internecie.

Lista bezinteresownych stałych i okresowych współpracowników redakcji Słownika została sporządzona na podstawie informacji zamieszczonych w przedmowie do pierwszej części dzieła, napisanej przez Filipa Sulimierskiego 20 listopada 1879, oraz w sporządzonym w czerwcu 1897 zakończeniu tomu 14, w którym redaktorzy Słownika dodali, że ogólnie w pracy nad Słownikiem uczestniczyło przeszło 150 osób. 

Lista współpracowników sporządzona przez Zygmunta Paruckiego uzupełnia listę Słownika o kilkanaście osób, a także hierarchizuje autorów artykułów. Zygmunt Parucki wymienia tylko 38 nazwisk, a Słownik geograficzny 80. Nazwiska oznaczone gwiazdką „*” podaje również Słownik.

Pomorze, Mazury i Warmia

21. ks. Jakub Fankidejski* (1844–1883) z Pelplina – przez dłuższy czas stale pracował dla redakcji Słownika.

22. ks. Romuald Frydrychowicz* – przez dłuższy czas stale pracował dla redakcji Słownika.

"Pod Starym Grodem Joannitów powstała wieś, która jednak dopiero  r. 1350 od nich dostała przywilej lokacyjny" - czyżby chodziło o Nową Wieś Rzeczną?

Janek Kos!

dokończenie ze strony 252:

>> 208 mk. 156 kat., 49 ew., 3 żyd. Hodowla owiec i mlekarnia.

                                                                                                    Kś. Fr, <<

"Większa część dzisiejszych domów i kościół ewang. pochodzi z r. 1792 - 94" - czyli czasy rozbiorowe... notatka z lat 1880–1902.

http://old.mbc.malopolska.pl/publication/113

https://atlas1918.ihpan.edu.pl/#C7

http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny

Atlas Historyczny Starogardu

Starogard na mapie: "A Newe Mape of Poland. , Done into English by I. Speede" z 1626 r. - po prawej min. Wartenburg, o którym trochę w następnym poście...

facebook:

Atlas Historyczny Miast Polskich



Dobre wiadomości dla miłośników kartografii historycznej: zespół Atlasu Historycznego Miast Polskich przy UMK pod kierunkiem prof. dr. hab. Romana Czai otrzymał finansowanie w wysokości 1 287 998,40 zł w programie Dziedzictwo narodowe - konkurs 14 Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki na kolejną odsłonę projektu Atlas Historyczny Miast Polskich.

W ramach tego projektu zaplanowano opracowanie i publikację kolejnych zeszytów AHMP dla siedmiu nowych miast, którymi będą Gniew, Starogard Gdański, Dąbrówno, Rypin, Łowicz, Dzierżoniów oraz Jawor.

 
W projekcie siły połączą pracownicy jednostek naukowych m.in. w Toruniu, Wrocławiu i Warszawie: prof. dr hab. Roman Czaja, dr Radosław Golba, dr Cezary Kardasz, prof. UMK, dr Anna Maleszka, dr inż. Agnieszka Pilarska i dr hab. Krzysztof Kwiatkowski, z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, prof. dr hab. Rafał Eysmontt, prof. dr hab. Mateusz Goliński, dr hab. Dagmara Adamska, prof. UWr, dr hab. Romuald Kaczmarek, prof. UWr i dr Radosław Gliński z Uniwersytetu Wrocławskiego, dr Michał Słomski z Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk oraz mgr Marcin Siehankiewicz.

Publikacja atlasów - zarówno w formie papierowej, jak i cyfrowej - nastąpi zgodnie z harmonogramem projektu w 2030 roku. Atlasy w formie cyfrowej zostaną opublikowane na stronie projektu: https://atlasmiast.umk.pl/

Zachęcamy do zapoznania się z dotychczas opublikowanymi pięćdziesięcioma zeszytami AHMP: https://atlasmiast.umk.pl/

Wyniki konkursu: https://www.gov.pl/.../ogloszenie-wynikow-konkursu-nprh...

Przykład opracowania dla miasta Chojnice (na stronie czynne linki):

atlasmiast.umk.pl/atlasy/chojnice/

Wystawa malarstwa w SCK 2025 r.

SYMBOL W SZTUCE ZE ZBIORÓW MUZEUM ARCHIDIECEZJI WARSZAWSKIEJ.

W Galerii A im. Michała Faryseja wystawa z cyklu Sztuka Polska pt.

 „Symbol w sztuce” ze zbiorów Muzeum Archidiecezji Warszawskiej



Na ekspozycji zaprezentowanych zostanie 40 dzieł – malarstwo, rzeźba, grafika i rysunek – ukazujących bogactwo i różnorodność interpretacji symbolu w sztuce. Wśród prezentowanych prac znajdą się dzieła wybitnych twórców, takich jak Jacek Malczewski, Wlastimil Hofman, Zdzisław Beksiński, Jerzy Nowosielski, Jan Tarasin, Jerzy Tchórzewski, Tadeusz Boruta, Józef Mehoffer czy Jan Dobkowski – artystów o szczególnym znaczeniu dla polskiej kultury i historii sztuki.


Symbol w sztuce

Czym jest symbol w sztuce? Znakiem, tropem, skrótem myślowym? A może – językiem, którym artyści od wieków próbują opowiadać o tym, co niewidzialne, duchowe, osobiste lub trudne do wyrażenia słowami? Symbol może być bramą do innego wymiaru, nośnikiem emocji, śladem refleksji lub odpowiedzią na pytania, których nie sposób zadać wprost.

Wystawa Symbol w sztuce prezentuje 40 wybranych dzieł ze zbiorów Muzeum Archidiecezji Warszawskiej – malarstwo, rzeźbę, grafikę i rysunek XX wieku. Na ekspozycji znalazły się prace wielu wybitnych artystów, wśród których są m.in. Jacek Malczewski, Wlastimil Hofman, Józef Mehoffer, Jan Dobkowski, Jerzy Nowosielski oraz Zdzisław Beksiński. Każdy z nich inaczej odczytywał i przekształcał symbol, nadając mu nowe znaczenia.


Symbol w sztuce nie daje gotowych odpowiedzi. Zachęca natomiast do uważnego patrzenia i refleksji nad tym, jak wiele znaczeń kryje się w obrazach i rzeźbach – i jak uniwersalny, choć nie zawsze oczywisty, potrafi być język symbolu.

Na wystawie zobaczymy kilkanaście ciekawych grafik i obrazów olejnych wspaniałych polskich artystów, min.:

Wlastimir Hofman - Kielich goryczy

Jacek Malczewski - Chrystus i samarytanka

Józef Mehoffer - Zuchwały ogrodnik

Jacek Malczewski - Wizja Ezechiela

Wystawa czynna od 17 października do 7 grudnia .

pon.-śr. 8:00-18:00

czw.-pt. 8:00-16:00

nd. 14:00-18:00

Wystawa biletowana

Organizator: 

Galeria A im. Michała Faryseja
Starogardzkie Centrum Kultury

galeriaa.starogard.pl/sztuka-polska-symbol-w-sztuce-ze-zbiorow-muzeum-archidiecezji-warszawskiej